Het Wase dialect is kostbaar immaterieel erfgoed. Maar hoe is het er eigenlijk mee gesteld? Is het ten dode opgeschreven? Is het nog wel levensvatbaar? Of is reanimatie hoognodig? Kunnen we het verder laten leven in nieuwe vormen? Laten we het voortbestaan op een andere manier?*
De Erfgoedcel Waasland, Variaties vzw en Bib Sint-Niklaas nodigden op vrijdag 17 mei 2019 een aantal experten uit die de aanwezigen meenamen door de geschiedenis van het Wase dialect. Aan de hand van concrete voorbeelden kregen ze een stand van zaken van het lopend onderzoek. Maar we keken ook vooruit: wat biedt de toekomst voor het Wase dialect?
Klik op een lezing om de bijhorende presentatie te bekijken. De info uit de deelnemersmap vind je hier. Enkele sfeerfoto’s vind je hier .
Programma
09u15 Onthaal
09u45 Verwelkoming door Lieven Dehandschutter (voorzitter Interwaas/Erfgoedcel Waasland)
10u10 Lezing Geschiedenis van het Wase dialect door Veronique De Tier (UGent/Variaties)
11u00 Pauze
11u15 Vier dialectprojecten voorgesteld:
- Het woordenboek van de Vlaamse dialecten door prof. dr. Jacques Van Keymeulen (UGent/Variaties)
- Het dialectloket Stemmen uit het verleden door Melissa Farasyn (UGent)
- De reeks Nederlandse dialectatlassen door prof. dr. Jacques Van Keymeulen (UGent/Variaties)
- De woordenbank door Veronique De Tier (UGent/Variaties)
12u15 Reynaertfragmenten in het dialect: “Da d’ôôrde z’n op Absdaol vaneigen” door Frans De Schepper en “Tyboart in de petoaters” door Eddy Levis
12u30 Broodjeslunch
13u30 Een les Sinnekloases door Awaal nem
13u50 Lezing “dieje reageert kei cute”. ‘Local’ en ‘global’ in het online taalgebruik van Vlaamse tieners door prof. dr. Reinhild Vandekerckhove (Universiteit Antwerpen)
15u20 Reynaertfragmenten in het dialect: “Van Reinaert en de raaf” in het Sinnekloases door Marcella Piessens (naar Jef Burm)
15u30 Receptie
Informatie
N.a.v. het symposium maakten we een overzicht op van reeds bestaande initiatieven rond de Wase dialecten.
Woordenboeken
- Bevers woordenboek
- Elverseels idioticon
- Het Stekens Dialect. Meer info vindt u hier.
- Moerbeeks zakwoordenboek
- Waas idioticon
- Waasch idioticon
- Waur is d’n tijd naurtoe ? : kijk- en woordenboek van het Waasmunsters dialekt met originele afbeeldingen
- Woordenboek van het Lokers dialect. De laatste uitgave is te koop bij de dienst Toerisme van de Stad Lokeren.
- Woordenboek van het Belseels dialect
- Woordenschat van de Klingse taal 1996 : 700 Klingse woorden samengebracht in alfabetische volgorde
- Wordelieèst va Sinnekloas: worden ê gezêgdes in’t Sinnekloasses gelêk ze vroeger en ooëk noa waël nog gezee wurren
Andere publicaties
- A-zuuë zaan ze da in Niekaarken
- Bargoens in het Lokers dialect
- Da’s gie…ene zie…ever: Oud-Kruibeekse woordenschat : 101 spreuken en gezegden : volksdrachten en gebruiken
- De dialecten van het Waasland in een breder perspectief
- De parabel van de verloren zoon… in ’t Lokers
- De syntaxis van het dialect van Sint-Niklaas
- Dialect Sint-Niklaas
- Dialectische woorden van Rupelmonde
- Dialectwoordenschat van de traditionele steenbakkerij in het Waasland
- Drei nijge zwoare woandelinge deur Temst, awa! : poëtische wandeltochten door Temse
- Een situering van het Nieuwkerks dialect
- Fonologische kenmerken van het Sint-Niklaas geplaatst in een generatief model
- Het mooiste Lokerse dialectwoord : toespraak
- Hier spreekt men Lokers
- In den uitkomen of bij ’t botten van de blaoren
- Lokerse dialectnamen van vogels
- Oe den’t was azzek ne kleine kadee was: wa dannek azooë nog wit va min kinderjoaren in ê rond de Sigeirestroat… Het boek is te koop, meer info vindt u hier.
- Ons dialect
- Op z’n Temsts
- Op z’n Temsts: tees dialect-boekske van Temst bevat zeg-en zienswijzen… woorde en… opmaarkinge
- Paardepoten en weversbollen : plantnamen in de dialecten van het noordoostelijk Waasland
- Platmoerbeekse woorden en uitdrukkingen
- Proeve tot de samenstelling van een Lokers woordenboek of een bijdrage tot het Wase idioticon
- Uit de taal van de metselaar in de streek van Sint-Niklaas
- Uit de taal van de schaapherder in het Land van Waas en in een aangrenzende gemeente in het Land van Hulst
- Uit het Bazels taaleigen
- Uit het Stekens woordenboek
- Volksnamen van veldplanten op de wijk Bokslaar te Lokeren
- Waar het Brabants Vlaanderen binnensijpelt… : een fonologische verkenning van het vocalisme van het Temses
- Waasmunsters taaleigen
- Wase volksnamen van vogels, planten, bessen en zaden
- Woorden en uitdrukkingen geplukt uit het dialect van Beveren en zijn deelgemeenten
- Woordenschat van de Klingse streektaal 1996
- Zoeë zeige ze da in Beeveren
- Zuuë zeige ze da in Niekaarkn
Archieven
- Het privé-archief van Bevers dialectoloog Herman Cools bevindt zich in het gemeentearchief van Beveren. Zijn collectie literatuur dialectologie bevindt zich in de erfgoedbibliotheek Hof ter Welle.
Verkiezingen van het mooiste dialectwoord
- In 2008 werd in Lokeren ‘moazoart’ (meikever) verkozen tot mooiste Lokerse dialectwoord.
- In 2015 werd door de luisteraars van Radio Land van Waas ‘pielekekout’ (ijsje) verkozen tot mooiste Wase dialectwoord.
- In 2019 organiseert de Stad Sint-Niklaas n.a.v. het project ‘Talen kleuren de wereld’ een verkiezing van het mooiste Sinnekloase dialectwoord. Het woord ‘allemanswies’ (iemand die met iedereen overeen wil komen en dus iedereen naar de mond praat) haalde het.
Muziek
- Plastiek brengt pop en rock in het Waaslands dialect.
- De liedjes van de Revue ‘Made in Sinnekloas’ van Jef Burm werden op LP uitgegeven (1987).
- Verbaal proces maakte in 2017 het nummer ‘Van Sinnekloas’ ter gelegenheid van 800 jaar Sint-Niklaas.
- In 2008 bracht de muziekgroep ‘Dreikeuningen’ een cd uit met 8 liedjes in het Terekens dialect.
Online
- Van 2013 tot 2014 stond op de Facebookgroep ‘Bevers Woord van de dag’ dagelijks een lokaal dialectwoord in de kijker. Definitie en een voorbeeldzin maakten de betekenis duidelijk. Het woord ‘Awa’ kreeg de meeste likes.
- De Facebookgroep ‘De Sinnikloazeneir’ heeft als doel het Sinnikloase dialect in ere te houden.
Andere
- In het SteM Sint-Niklaas wordt de rondleiding ‘Typisch Waas’ in het ‘sinnekloases’ aangeboden. Dit initiatief vloeide voort uit de tentoonstelling ‘Zijde gij ook van Sinnekloas?’
- In Lokeren is sinds eind 2018 ter nagedachtenis van Marcel Pieters ‘Lokerse ponkoek’ verkrijgbaar bij de dienst Toerisme. De peperkoeken zijn voorzien van wikkels met dialectwoorden. Ook zijn er 2 biertjes met een Lokerse dialectnaam verkrijgbaar: een ‘Lokereir’ en een ‘Lokeresse’.
- ‘Awaal Nem’ geeft lessen in het ‘Sinnekloases’. Krijg hier een voorsmaakje.
- Willem Persoon schreef een Smokkel-Kerstverhaal in het Stekens dialect dat ook als lezing werd gebracht.
- In de Bombardon, de dorpsgazet van Melsele, verschijnt telkens een artikel in het plaatselijke dialect.
- De verschillende zones van de autoparking onder de Grote Markt van Sint-Niklaas worden elk aangeduid met een dialectwoord: jeirebees (aardbei), carnasjeire (boekentas), bijs (schommel), pielewuiter (regenworm), pieleke kaat (ijs), blaffetuur (rolluik), wjeir (haag), oekedoeleken (kikkervis), murezeeker (mier) en merrebol (knikker). Ook de zones van de fietsparking voor het station worden aangeduid met toepasselijke dialectwoorden zoals ‘rekker’ (snelbinder) of ‘fourche’ (vork).
Met vragen of aanvullingen kan je terecht bij Erfgoedcel Waasland via 03/500 47 55 of [email protected]
Zooëgezeed maakte deel uit van het project Talen kleuren de Wereld en was een samenwerking van Erfgoedcel Waasland, Variaties vzw en Bib Sint-Niklaas.
Met medewerking van vzw Reynaertgenootschap, Toerisme Lokeren, Confiserie Thijs Sint-Niklaas, NV De Vreese-Van Loo Lokeren.
* De Woase toal ist bewoaren wjeird. Moar oe goant er surrewordig mee? Ist zooë dooët as ne pielewuiter? Of zjúst in de fleur van eur leeven? Creus? Komdaf awa.